foto: Internet
Tinan-tinan, loron 12 fulan-novembru marka importante ida ba memoria iha Timor-Leste. Ida-ne’e data ida ne’ebe hanoin hikas akontesimentu todan sira hosi masakre Santa Cruz iha tinan 1991, loron trájiku ida ne’ebe joven timor-oan atus resin lakon sira nia vida, bainhira halo protestu pasífiku ba sira nia direitu ba autodeterminasaun. Ba ema barak, loron ida-ne’e hamosu tristeza no trauma ne’ebe kle’an, maibe loron 12 fulan-novembru sai mós símbolu maka’as ida ba rekuperasaun, reziliénsia no korajen inspiradora hosi povu ida ne’ebe moris hosi trajédia hodi hetan independénsia
Momentu ida iha Istória
Iha loron 12 fulan Novembru tinan 1991, mundu sai sasin ba represaun brutal ba juventude timor-oan sira, barak maka foin hahu imajina sira nia futuru iha Timor-Leste ne’ebe livre. Masakre iha Semitériu Santa Cruz, maske trájiku, fó sai brutalidade okupasaun nian no bolu atensaun internasional ba Timor-Leste nia susar. Eventu ida-ne’e, lahatauk povu nia apelu sira ba liberdade, hametin espíritu luta nian no inspira movimentu solidariedade sira iha mundu tomak. Barani hosi sira ne’ebe partisipa sai hanesan avizu ida atu unidu, hodi prova katak sira nia moris, maske lakon, nunka atu haluha.
Hakat liu Trauma: Istória ida kona-ba Reziliénsia no Kresimentu
Ba povu Timor-Leste, loron 12 fulan-novembru la’os deit data lutu nian; ida-ne’e hanesan lembransa ida kona-ba sira nia viajen inkrivel hosi trauma ba rekuperasaun. Sakrifísiu sira ne’ebe foin-sa’e sira halo iha tinan 1991 sai nu’udar fonte forsa ida, sai nu’udar lembransa ida kona-ba reziliénsia ne’ebe karakteriza povu timor-oan. Duké hela de’it iha todan pasadu nian, loron ida ne’e dezafia Timor-Leste atu transforma trauma ba motivasaun, triste ba objetivu, no todan ba esperansa ba jerasaun sira iha futuru.
Nu’udar nasaun komemora loron ida ne’e, fó onra la’os de’it ba vida sira ne’ebe lakon maibe mós ba reziliénsia notável ne’ebe fó dalan ba timor-oan sira atu harii fali sira-nia rain no mosu nu’udar farol dame nian iha Sudeste Aziátiku. Viajen hosi ukun kolonial to’o ukun-rasik-an nu’udar sasin ida kona-ba aten-brani povu Timor-Leste nian, espíritu ne’ebe joven sira ohin loron tenke kontinua lori ba oin.
Loron 12 fulan-novembru: Loron ida atu inspira futuru
Komemorasaun loron 12 Novembru besik ona, ne’e oportunidade ida atu hateke ba futuru ho esperansa no determinasaun. Ba joven sira Timor-Leste nian, loron ida ne’e hanesan konvite ida atu lori ba oin legadu sira ne’ebe luta ba independénsia no fó onra ba sira-nia memória hodi haka’as-an ba Timor-Leste ida ne’ebe marka ho justisa, dame, no progresu.
Juventude timor-oan sira iha kbiit atu forma nasaun nia futuru, hasoru dezafiu kontemporáneu sira no hametin instituisaun demokrátiku sira. Inspira hosi brani jerasaun pasadu nian, sira bolu atu sai lider ba mudansa, lori Timor-Leste ba futuru ne’ebe nabilan no ekuitativu.
Transforma Memória ba Motivasaun
Espíritu 12 Novembru nian la’os deit tristeza nian maibe determinasaun. Loron ida-ne’e destaka forsa hosi povu ida ne’ebe maka lakohi atu nakfera no ne’ebe maka kontinua atu la’o ba oin, maske iha dezafiu bo’ot sira. Ida-ne’e kona-ba hetan objetivu iha memória hosi sira ne’ebe maka sakrifika no uza objetivu ne’e hodi harii futuru ida ne’ebe maka sira sei orgullu.
Loron 12 fulan-novembru maka lembransa inspiradór ida katak, enkuantu istória bele iha moras, ida-ne’e mós iha lisaun no legadu sira ne’ebe orienta nasaun nia dalan ba oin. Sakrifísiu sira iha pasadu fó kbiit ba Timor-Leste atu kontinua harii nasaun ida ne’ebe abut metin iha respeitu, dignidade, no unidade.
Selebra Rekuperasaun no Inspira Jerasaun Tuir mai
Loron 12 Novembru hamriik hanesan emblema kura nian, símbolu ida kona-ba to’o iha ne’ebe Timor-Leste to’o ona, no vizaun ida kona-ba to’o iha ne’ebe nia bele la’o. Ne’e loron ida atu rekoñese kreximentu hosi trauma ba empoderamentu, atu rekoñese forsa ne’ebe presiza atu harii fali, no atu selebra viajen hosi sofrimentu ba soberania.
Loron ida-ne’e, la’os deit komemorasaun ida ba lakon maibe selebrasaun ida ba rekuperasaun no renovasaun, lembransa ida katak maske kapítulu sira ne’ebe nakukun liu iha istória bele hamosu futuru sira ne’ebe reziliente no inspirador. Hanesan povu Timor-Leste hanoin hikas, nia mós hateke ba oin, haka’as-an atu harii nasaun ida ne’ebe reflete mehi no aspirasaun hosi sira ne’ebe luta ba liberdade.
Hodi hakuak loron 12 Novembru nu’udar loron inspirasaun nian, povu Timor-Leste fó onra ba pasadu enkuantu haburas esperansa ba futuru, hodi fó naroman ba jerasaun sira tuir mai.
